W słowniku będzie wiele pojęć w języku niemieckim czy angielskim przeze mnie spolszczonych ( jeśli to będzie miało sens ). Wyrazy zaznaczone na zielono będą linkami do bardziej szczegółowych wyjaśnień. Proszę o uwagi. No i troszeczkę ślamazarnie mi ta praca idzie :-(( . Ale to skutek tego, że pirotechnika to moje hobby i nie zawsze mam "wolną" głowę. A teraz słownik.
*****************************************************************
Aerial Shell - zobacz Bomba, Szelka
Azydek ołowiu - Pb(N3)2 , jeden z najważniejszy materiałów wybuchowych inicjujących. Słowo inicjujący oznacza, że palenie się tego materiału nawet w bardzo małych ilościach ( poniżej 10 mg ) przechodzi w detonację. Czyli do wywołania efektu wybuchu nie potrzebuje tak jak mieszanki petardowe wytrzymałej otoczki. Zapalenie np. 10 gram azydku ołowiu na powietrzu, luzem daje bardzo silny wybuch. Jednak materiały inicjujące w tym i azydek ołowiu są bardzo wrażliwe na tarcie i uderzenie co ogranicza ich zastosowania w pirotechnice zawodowej. Dla Pb(N3)2 wrażliwość na tarcie wynosi 0,1-1,0 N, a na uderzenie 2,4-4.0 Nm (czysty) i 3,0-6,5 Nm (dekstrynowany). Azydek ten jest rzadkim przypadkiem zastosowania materiału wybuchowego inicjującego w pirotechnice, w której wykorzystuje się praktycznie w 100 % jedynie zjawisko palenia mas pirotechnicznych dla wywołania określonych efektów fajerwerkowych.
Bomba - ( "Aerial Shell", "Shell", Szelka ). Są jednymi z najważniejszych wyrobów pirotechnicznych wykorzystywanych w pirotechnice zawodowej . W odróżnieniu od rakiet , które wznoszą się korzystając z paliwa rakietowego zawartego w silniku rakietowym , bomby wystrzeliwane są ze specjalnych rur zwanych moździerzami. Wewnątrz takiego moździerza następuje szybkie spalenie się ładunku miotającego , którym najczęściej jest ziarnisty proch czarny. Ciśnienie wytworzonych gazów prochowych w rurze powoduje nadanie prędkości początkowej bombie , która porusza się dalej siłą bezwładności ( tak jak pocisk ) po zadanym torze. Gazy prochowe w czasie wystrzału powodują jednocześnie zapalenie się w bombie opóźniacza , który po 2 - 3 sekundach zwłoki podpala ładunek rozrywający , którego zadanie jest jak wskazuje sama nazwa rozerwać korpus bomby oraz zapalić i rozrzucić na niebie ładunek fajerwerkowy. Bomby produkuje się o średnicach od 50 do 300 mm , rzadziej 400 mm . Istnieją jednak japońskie bomby o średnicy 1000 mm . Moździerze produkowane są w zależności od kalibru, rodzaju i masy bomby z : tektury, tworzywa sztucznego ( GFK lub HDPE ) , rzadziej z aluminium czy stali ( dla dużych kalibrów bomb ). W ostatnim przypadku każda taka rura musi być zakopana w ziemię aby zabezpieczyć się przed przypadkowym rozerwaniem się rury z towarzyszącym temu powstaniem niebezpiecznych odłamków. Rozerwanie się rury tekturowej jest znacznie mniej groźne gdyż zdolność niszcząca odłamków tekturowych jest bardzo mała z uwagi na ich nie wielką masę. Moździerze najczęściej ustawia się w specjalnych stojakach otoczonych płytami ze sklejki i łączy w baterie po 3 - 10 sztuk i więcej. Obudowa ze sklejki ma za zadanie wychwycić szczątki tekturowego czy plastikowego moździerza w razie jego przypadkowego zniszczenia w czasie wystrzału. Na rys. nr 1 pokazano przekrój bomby ( kliknij w obrazek aby jego powiększyć ).
Rys. nr 1 |
Mamy dwa rodzaje bomb wykorzystywanych w pirotechnice zawodowej. Cylindryczne ( "Cylindrical Shell" ) produkowane głównie w Europie i Ameryce i Kuliste wytwarzane najczęściej w krajach azjatyckich z uwagi na to, że bomby te wymagają znacznych nakładów ręcznej pracy. W bombach cylindrycznych ładunek rozrywający może być luźno wymieszany z ładunkiem fajerwerkowym wewnątrz cylindrycznego korpusu bomby lub umieszczony w dodatkowej tulejce położonej wzdłuż jej osi. |
To ostatnie rozwiązanie w korzystny sposób wpływa na równomierne rozłożenie się efektu fajerwerkowego na niebie. W nie których włoskich bombach, ładunków fajerwerkowych jest kilka i umieszczone one są w osobnych komorach połączonych z sobą poprzez opóźniacze o krótkiej zwłoce. Po wystrzeleniu takiej bomby poszczególne komory eksplodują ( pierwsza w najwyższym punkcie toru lotu ) jedna za drugą, na różnych wysokościach. Ostatnim efektem fajerwerkowym takiej bomby jest zwykle potężny wybuch ("Botton Shot" ) od detonacji materiału inicjującego azydku ołowiu. W azjatyckich bombach kulistych ( "Round Shell", "Ball Shell" ) gwiazdki rozmieszczone są symetrycznie wokół ładunku rozrywającego ( rys. nr 2 ). Dzięki temu - w chwili wybuchu - rozlatują się w formie kuli o rosnącym promieniu.
Rys. nr 2 |
Wokół ładunku rozdzielającego układa się czasami kilka warstw gwiazdek o różnych efektach fajerwerkowych ( "Petals" i "Pistil" ). W chwili wybuchu takiej bomby na niebie widzimy kilka rosnących kul ( tyle kul ile było warstw gwiazdek w bombie ) zawartych jedna w drugiej. Bomba kulista z rys. 1 da jedna kulę, ta z rys. 2 - dwie kule gwiazdek na niebie. Na rys. 2 widać ( licząc od środka ładunku ): ładunek rozrywający, warstwę gwiazdek, ładunek rozrywający, warstwę gwiazdek. W bombie tej ładunkiem rozrywającym jest gruboziarnisty proch czarny. Bomby kuliste mogą się różnić między sobą ze względu na swoją budowę ( bomby :np. Warimono, Pakamono |
i Figurowe ) lub efekt fajerwerkowy jaki dają ( Motyl, Chryzantema, Peonia, Chryzantema z brokatem, Złote drzewo palmowe, Srebrny kokon palmy, Saturn z dwoma pierścieniami, Morska fala i inne ). Bomby cylindryczne jak i kuliste mogą też podczas wznoszenia w niebo, ciągnąć za sobą ogon komety tj. snop srebrnych, złotych lub kolorowych iskier. Efekt taki uzyskuje się przez przymocowanie do bomby wypraski , wykonanej ze specjalnej , szybkopalnej mieszanki pirotechnicznej zapalanej w momencie wystrzału i nie zależnej od właściwego opóźniacza.
Moździerz - ( inaczej : rura, mortira ). Jest to rura wykonana z grubo nawiniętego papieru, tworzywa sztucznego ( GFK lub HDPE ) , z włókna szklanego wypełnionego żywicą lub metalu ( aluminium lub stal - dla większych kalibrów ) służąca do wystrzeliwania bomb fajerwerkowych przy pomocy ładunku miotającego, którym jest najczęściej proch czarny. Ładunek miotający na skutek szybkiego spalania się wytwarza gazy prochowe wymieszane z produktami stałymi. Na skutek tego wewnątrz moździerza gwałtownie wzrasta ciśnienie, które powoduje nadanie prędkości początkowej bombie. Proces narastania prędkości bomby trwa tak długo jak długo bomba znajduje się wewnątrz moździerza. Po jego opuszczeniu ( z prędkością początkową Vo ) bomba dalej porusza się "siłą bezwładności" dzięki uzyskanemu w chwili wystrzału zapasowi energii w formie energii kinetycznej. Energia ta w trakcie wznoszenia się bomby maleje ( zamieniana jest na energie potencjalną związaną z uzyskana wysokością ) gdyż bomba wznosi się co raz wyżej , z co raz mniejszą prędkością. Średnica wewnętrzna moździerza musi być nie co większa niż średnica zewnętrzna bomby aby nie nastąpiło zaklinowanie bomby i rozerwanie się moździerza podczas wystrzału, wewnątrz rury. Mamy różne średnice wewnętrzne moździerzy uzależnione od średnicy bomby. CDN
Rys. 1 Moździerz stalowy |
Silnik rakietowy - jest to urządzenie, w którym następuje zamiana energii chemicznej zawartej w paliwie rakietowym na energię cieplną , która z kolei zamieniana jest na energie kinetyczną produktów spalenia paliwa. Energia ta wytwarza siłę ciągu rakiety F równą iloczynowi wydatku masowego produktów spalania ( kg / s ) i i ich prędkości na ujściu z dyszy. W pirotechnice wykorzystuje się wyłącznie silniki rakietowe na paliwo stałe przy czym paliwem tym jest najczęściej proch czarny. Podstawowymi elementami SR są : ładunek napędowy ( najczęściej sprasowany proch czarny w formie mączki prochowej ), korpus ( najczęściej grubo zwinięty papier ), dysza ( przeważnie glinka kaolinowa lub szamotowa zmieszana ze szkłem wodnym lub innym lepiszczem ) i urządzenie zapłonowe ( stopina prochowa, lont prochowy lub elektryczny zespół zapalczy ).
Proch czarny - ( inaczej : proch dymny ). Jest to mieszanina azotanu potasu KNO3 z węglem drzewnym i siarką. Najbardziej typowy skład prochu czarnego ( PC ) to : KNO3 - 75 %, węgiel drzewny- 15 %, siarka - 19 %. Jest jednak wiele gatunków PC różniących się składem ( np. prochy bez siarkowe ) i technologią wykonania. Najprostszy i przez to najtańszy jest PC otrzymany tylko przez wymieszanie z sobą bardzo drobno zmielonych składników. W ten sposób otrzymuje się mączkę prochową wykorzystywaną do obtaczania gwiazdek , produkcji stopin i jako paliwo rakietowe.
CDN.